“Research to what the public wants from public library” vroeg ik eerder vandaag aan Google, in een poging onderzoek te vinden dat me kan helpen bij de vraag wat het publiek anno 2025 verwacht en hoopt te vinden in een moderne, openbare bibliotheek.

In eerste instantie vond ik redelijk gedateerd, Amerikaans onderzoek, maar gelukkig is er in opdracht van de Tweede Kamer in 2023 ook onderzoek gedaan. In dit onderzoek kwam het woord “sfeer” één keer voor, het woord “inrichting” niet en het woord “boekenkast” ook niet. Maar er komt wel naar voren dat Nederlandse bibliotheken het imago “ouderwets en stoffig” hebben en daar heb ik tot op zekere hoogte begrip voor. Het is alleen de bibliotheken niet te verwijten, vind ik.

De moderne bibliotheek in Nederland is in te veel gevallen een gebouw dat de gemeente nog ergens over had, met sfeerloze stellingkasten, meubels uit een executieverkoop en openingstijden waar we ons eigenlijk voor zouden moeten schamen (ik doe dat ook wel). In de vloerbedekking zitten koffievlekken, in een hoek staat iets wat ooit een kamerplant was en wij krabben ons maar achter de oren waarom niet meer mensen naar de bieb komen (beleidsmakers, wethouders, raadslezen, lezen jullie mee?).

Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Ik voel me altijd verplicht om die te benoemen voordat mensen me om de oren slaan met “Ja maar Forum Groningen, LocHal Tilburg, Chocoladefabriek Gouda!”. Goed gedaan, goede voorbeelden ook van hoe het wel kan en overal zou moeten gaan (zijn jullie er nog, beleidsmakers, wethouders, raadsleden?).

Desondanks wordt er hard gewerkt met de subsidies die we krijgen. Er wordt geïnnoveerd, gezocht naar een balans tussen digitaal en fysiek en we raken niet uitgepraat over die vraag hoe we lokale bewoners naar onze bieb krijgen. Eigenlijk weten we het antwoord ook wel, maar dat antwoord kost geld.

Toch merk ik (en ja, dit is ook een onderbuikgevoel) dat we soms zo hard bezig zijn met innoveren en ontwikkelen om die stempel “moderne bibliotheek” te bemachtigen, dat we af en toe voorbij schieten aan de basis en die soms zelfs uit het oog verliezen.

De reden dat ik zocht naar onderzoek was een opmerking in een evaluatie rondom een verhuizing/verbouwing van één van onze vestigingen bij Bibliotheek AanZet. Omdat het pand wordt verbouwt, is de bibliotheek ondergebracht in tijdelijke huisvesting en moesten we improviseren met de beschikbare ruimte.

Een verbeterpunt dat werd genoemd bij de collectie volwassen fictie was: De ruimte voor de volwassen fictie geeft wel écht een ouderwets bibliotheek-gevoel. En toen dacht ik: daar ben ik het in dit geval helemaal niet mee eens. De situatie is namelijk dat er rijen met boekenkasten staan waar je tussendoor kunt lopen. Als je een beetje handig je positie inneemt in die ruimte, ben je omgeven door boeken. Het hart van de gemiddelde boekenliefhebber begint al harder te kloppen bij de gedachte.

Maar goed, het is genoemd in de evaluatie, dus er zullen mensen zijn die er anders over denken. We willen namelijk een moderne bibliotheek zijn en zeker niet ouderwets. Want ouderwets is stoffig en de bibliotheek is dat niet, toch? Hierbij wil ik u, beste lezer, even de gelegenheid geven om te zoeken naar bijvoorbeeld de Bodleian Library en dan voor uzelf te bepalen of dat nog steeds onder de categorie “stoffig en ouderwets” valt of misschien eerder onder “droombibliotheek”.

Ik ben misschien bevooroordeeld, maar ik ga voor dat laatste.

Terug naar de kwestie waar ik naartoe wil: waar hoopt het publiek op als het gaat om een openbare bibliotheek? Waar moeten we aan voldoen om de bezoeker niet alleen over de drempel te krijgen, maar ook binnen te houden? Ik wil het weten en dook in de publieke opinie, in dit geval via Reddit. Is dit representatief? Totaal niet, maar het geeft inzicht en inzicht is goed.

Ik vond een post van tien maanden geleden met de titel “What makes a great library?”, gesteld door een persoon die op dat moment bezig was met ontwerpen van een nieuwe bibliotheek. Een paar reacties:

“More books. More staff. I don’t care about how modern it looks. It’s a library. I’d rather have funds spent on staff and more books rather than glass walls and high ceilings.”

“Speaking for myself, I find what is often lacking in modern libraries is aesthetically pleasing atmosphere. Everything is drab metal shelves now, rather than beautiful rows of wooden shelving, and classic armchairs to read by. Perhaps I’m old fashioned, but I believe a library should be as detailed and interesting as the books within it, as classy and inviting as one in a Victorian mansion. When a place has atmosphere people want to go there and stay there for a while.”

“If I were dictator, every library would have a kids space, teen space, computer lab for people to work together, a computer lab for people to work in peace, a section for patrons to gather and talk, a section for peace and quiet, and at least a couple of program rooms. And lots of study rooms, those are always in demand.”

De rest kun je hier lezen.

Concluderend, wat mij betreft:

– Sfeer en inrichting zijn echt heel belangrijk, en het gevoel van de klassieke bibliotheek helpt daarbij.

– Klassieke inrichting (en daarmee een stukje nostalgie) en een moderne, 21e -eeuwse bibliotheek bijten elkaar niet, maar kunnen elkaar juist heel goed ondersteunen. En ook belangrijk: klassiek is niet hetzelfde als ouderwets en stoffig!

– Getraind personeel met liefde voor het vak en kennis van boeken is niet overschat, maar broodnodig. Hier kan ik nog eindeloos over verder schrijven, en dat zal ik waarschijnlijk op een later moment ook doen.